ذهن آدم به همون اندازه که تواناییای عجیبی داره، می تونه بعضی وقتا هم دلیل اصلی خیلی از اشتباهات روزانه ما باشه. ذهن ما پیوسته تلاش داره ساز و کار جهان رو پیش بینی کنه.
مشکل از جایی شروع می شه که مدلایی که درون ذهن از جهان ساخته شده با واقعیت مطابقت پیدا نمی کنه.
در ادامه به تعدادی از اشتباهات سهوی و تعصباتی می پردازیم که در صورت باخبر شدن از اونا میشه جلوی اتفاق افتادن اونا رو گرفت.
۱- اختلاف انتخاب
بسیار جالبه که مردم داشتن انتخابای محدودتر رو به انتخابای بیشتر بهتر می دونن. وقتی گزینه های زیادی واسه انتخاب هست، توانایی اراده کردن رو از دست می دیم. این پدیده با آزمایش «مربا» به اثبات رسیده. در این آزمایش، وقتی مرباهای زیادی واسه انتخاب وجود داشت، تنها ۳ درصد از مشتریان خرید کردن، اما وقتی که تعداد انتخابا محدود شد، ۳۰ درصد از مشتریان مربا خریدن.
واسه جلوگیری از این حالت، مشتریان نباید از اراده کردن وحشت داشته باشن و فروشندگان هم باید اندازه متعادلی از کالا رو بدن تا مردم به دلیل زیادی گزینه ها، توانایی اراده کردن رو از دست ندن.
۲- تعصب به تأیید
احتمال اینکه آدما به درستی چیزی که مؤید فرضیات اونا هستش باور داشته باشن بیشتره. این تعصب می تونه خطرناک باشه چون وقتی که دلایل مؤید چیزی هستن که از قبل به اون به فکر بوده ایم، این تعصب از آزمایش بی طرفانه وقایع و جستجو واسه به دست آوردن جزییات بیشتر جلوگیری می کنه.
از این پدیده در شبکه های اجتماعی به طور گسترده استفاده می شه.
در این شبکه ها اطلاعات براساس ترجیح ما فیلتر می شن و تنها اطلاعاتی رو می بینیم که شاید با اونا موافق هستیم.
۳- اثر تمرکز
روانشناسان می گن، به یاد موندنی ترین بخش تجربیات گذشته ما در مورد یه موضوع، هدایتگر تصمیمات ما هستن. اما به اطلاعات دیگری که درباره اون چیز هست خیلی راحت بی توجهی می کنیم.
این تعصب رو «اثر تمرکز» می گن.
تحقیقی در سال ۱۹۹۸ نشون داد، این اثر بر روش درک ما از چیزای جور واجور اثر میذاره.
داوطلبان شرکت در این تحقیق به اشتباه به فکر بودن مردم ایالت کالیفرنیا از مردم ایالتای غرب میونه امریکا خوشحال تر هستن و نظر اونا فقط با تکیه به این اطلاعات بود که کالیفرنیا ایالت آفتابی تریه در حالی که عوامل دیگری هم هست که می تونه روی احساس شادی در افراد اثر بزاره.
۴- اثر پیگمالیون
اثر پیگمالیون اصطلاحیه که در سال ۱۹۶۸ به وسیله دو دانشمند به اسمای رازنتال و یاکوبسن مطرح شد.
این پدیده به رابطه بین انتظارات بقیه و کارکرد ما مربوط می شه.
مثلا، وقتی که معلما انتظارات بالاتری از دانش آموزان خود دارن و موقعیتایی رو به وجود میارن که احتمال بروز رفتارای مثبت بیشتره، دانش آموزان تمایل پیدا میکنن کارکرد بهتری داشته باشن.
۵- تفکر گروهی
پدیده تفکر گروهی دلیل این مسأله رو توضیح میده که حتی وقتی که تو یه گروه افراد باهوش و تحصیل کردی هستن، تصمیمات نادرستی به وسیله اون گروه در پیش گرفته میشه: چون افراد سرکوب عقاید خود رو به خطر ایجاد یه اختلاف بهتر می دونن. جالبه که این اصطلاح اول درباره تصمیمات سیاسی ای مطرح شد که عواقب هولناکی داشتن. تنها وقتی میشه از وقوع این پدیده جلوگیری کرد که رهبر گروه اقدامات مناسبی رو واسه اتخاذ یه تصمیم درست بکنه، مثل انتصاب یه شخص به عنوان ارزیاب منتقد یا به کار گیری کارشناسانی خارج از گروه در جریان در پیش گرفتن تصمیمات مهم.
۶- توهم بدن شناگر
توهم بدن شناگر به بیان کلی تر، بر اثر اشتباه گرفتن هدف و نتیجه اتفاق می افته. کسی نمی تونه فقط با سخت ورزش کردن، به اندامی مشابه بدن یه شناگر دست پیدا کنه چون شناگران بخشی از ویژگیای فیزیکی خود رو مدیون طبیعت هستن و اونا می تونن با سخت ورزش کردن این ویژگیا رو حفظ کنن. این قانون در مورد موقعیتای دیگری هم صدق می کنه.
مثلا، دانشگاه های برتر دنیا به جای اینکه بهترین آموزش رو جفت و جور کنن، زمان و انرژی خود رو صرف انتخاب بهترین دانشجویان واسه آموزش در اونجا می کنن.
۷- پاریدولیا: دیدن اشکال معنی دار در چیزای جور واجور
به چه دلیل روی کره ماه شکلی از یه صورت یا درون پرتقال شکلی از بدن آدم می بینیم در حالی که واقعا اینطور نیس؟ توهم دیدن یه طرح آشنا در ناحیه لوب گیجگاهی مغز شکل میگیره که وظیفه تشخیص چهره ها رو رو دوش داره.
حالا خوبیش اینه اینجور خطاهایی به خطرناکی نبود تشخیص موجود شکارچی نیستن و در حد «اثری جانبی» از توانایی ما در تشخیص اشیا باقی می مانند.
۸- توهم تکرار
توهم تکرار پدیده روانشناختی عجیبیه و به این معنیه که وقتی چیز جدیدی یاد می گیریم یا اونو در جایی مثل تلویزیون می بینیم، از اون زمان به بعد اون چیز رو در همه جا میدیم. توهم تکرار با توانایی ما در توجه گزینشی ربط داره.
اینطور نیس که بعد از اینکه چیزی رو می بینیم، اون چیز در همه جا ظاهر شه، بلکه واقعا همیشه وجود داشته اما ما متوجه اون نمی شدیم.
۹- شرطی سازی کنشگر
شرطی سازی کنشگر یه وسیله روانشناختی مشهور واسه تغییر رفتار از راه تقویت مثبت و منفیه. به دلیل شرطی سازی کنشگر، ما میدونیم که اعمال مشخصی منتهی به یافته های مشخصی می شن.
مثلا، هممون شرطی شده ایم که با هر بار فشردن یکی از کلیدهای دستگاه کنترل تلویزیون یا آسانسور، اتفاقی می افته.
اما اگه آسانسور خراب شه یا باتری دستگاه کنترل تموم شه چه؟ تو یه همچین موقعیتی، ارتباطی که قبل از این می شناختیم دیگه وجود نداره. وقتی با اینجور موقعیتی رو به رو میشیم، عکس العمل داخلی ما فشردن چندین باره کلیدهای دستگاه کنترله تا در آخر به نتیجه همیشگی دست پیدا کنیم.
۱۰- تعصب بیزاری از گم شدن
تعصب بیزاری از گم شدن ما رو از امتحان کردن چیزای جدید یا جا به جایی مکان از یه خونه قدیمی اما آشنا منع می کنه.
واسه بیشتر مردم، رنج به وجود اومده به وسیله گم کردن یه چیز بیشتر از رضایتیه که شاید از به دست آوردن مشابه همون چیز دشت می کنن. هم اینکه، این تعصب می تونه دلیل این موضوع رو توضیح بده که تهدید شدن به مجازات انگیزه بخش تر از یه جایزه احتمالیه.
۱۱- تعصب خود خدمتی
بیشتر مردم دوست دارن شکستای خود رو به عوامل خارجی و موفقیتاشون رو به شخصیت خودشون نسبت بدن. این نسبت دهی ممکنه در کسایی که از عزت نفس پایینی بهره مند هستن به طور عکس باشه. هر دو رفتار مانع از رشد و پیشرفت فرد می شن.
واسه جلوگیری از بروز تعصب خود خدمتی، باید از این پدیده بدونیم تا رفتار خود رو اصلاح کنیم و در زمان وقوع شکست با خود مهربون تر باشیم.
۱۲- روانشناسی رنگا
مشکی محبوب ترین رنگ واسه گوشیای همراه س و بعد از اون رنگ سفید با اختلافی کم در جایگاه دوم قرار داره.
انتخابامون در مورد رنگا نکات زیادی رو درباره شخصیت مون رو می کنه.
علاوه بر این، بقیه هم به انتخابامون در مورد رنگا توجه دارن. اگه می خواین از بقیه جدا شید، از گوشیای سفید یا مشکی استفاده نکنین، چون گوشیای مشکی رنگ شما رو شخصی دنباله روی جریان توصیف می کنن و گوشیای سفید نشون میدن از خطر کردن ترس دارین.