کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 78

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

آلکلی-معتاد به الکل

خوردنی-غذا-قابل خوردن

 

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن
اَنَک شدن(تحقیر شدن، خجالت کشیدن)

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق
پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود

دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

چار راه-محل تقاطع دو راه
خُل-نیمه دیوانه-سفیه
پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

پیاله فروشی-میخانه

 

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

بی ریخت کردن-کتک زدن

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند
روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

 

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

 

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

بار و بنه-وسایل سفر

 

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

تُف به دهن-حیرت زده

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

داش-لوطی-مشدی

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

خیط کشیدن-خط کشیدن

 

بار خود را زمین گذاشتن-زایمان کردن
پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

 

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

 

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

دُنگی-دانگی

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

 

 

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

 
این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن
بیسار-فلان
 

خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن
ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

دست اول-نو و تازه

خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد

بی سر و پا-پست-فرومایه

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه
زیر آب کسی را زدن-با اسباب چینی و توطئه سبب خلع مقام کسی شدن

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

اشک کوه-یاقوت-لعل

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

زیر سر داشتن-آماده شدن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

 

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند
از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

از تیپ کسی بودن

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

بزرگداشت-احترام-تکریم

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

 
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
جَر-پیچ و خم راه
تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

برآورد-تخمین

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن
زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

 

 

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

 

خوش خوشک-یواش یواش-آهسته آهسته
حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

دولابچه-کمد کوچک

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

 

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

دراز کش-افتاده-خوابیده

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

دیر به دیر-هر از گاهی-هر از چندی-دیر دیر

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن
خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

تخم شر-مردم آزار- شرور

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن
ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

 

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

 

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

خشک و خالی-مختصر و ناچیز
پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن
از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

ازرق(چشم زاغ)

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک
چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن
اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

آهوی خاور(آفتاب)

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن
اجاق-دودمان

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

پا سوز-عاشق شیفته

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

زیر تشکی-رشوه

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی
زار-کوتاه شده ی زایر

زیر چاق-حاضر-آماده

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خرده کاری-کار جزیی

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

دو پا-انسان

بیرون رفتن-به توالت رفتن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

اختر شمردن-شب‌بیداری

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی
راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
 

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

 

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار
بده اون دستت-آی زکی !

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

دک و دهن-دک و پوز

ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن
خنک-بی مزه-بی نمک-نچسب

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

توجیهی-برنامه های توضیحی

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

زن بردن-همسر گرفتن مرد

در ثانی-ثانیا-دوم

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

دستمالی-دست مالیدن

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

خوردنی-غذا-قابل خوردن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

 

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

تِپ تِپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

 
اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش
جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها
به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

پیگرد-پی گیری-تعقیب

دست کم-حداقل

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان
خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

 

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن
چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

 
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن
آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده
بار سرکه- ترش ابرو

باریک-دقیق-حساس

 

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

دست پاک-درستکار
زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

تحصیل کرده-درس خوانده

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

خال به خال-خال خال

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

داشتن-مشغول بودن
دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

خندق بلا-شکم

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام
از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

 

دوبلور-دوبله کننده

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن
زُل-خیره
 

اجاق‌کور-نازا-بی فرزند

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

آتش بی‌باد-ظلم-می

چین خوردن-چروک شدن
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

ادا اصول(ادا اطوار)

چُل کلید-جام درویشان

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

جوغ-جوی آب

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

 

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

حلال واری-نگا. خلال وار

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

پا پتی-پا برهنه

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

 

ترک بیلمز-آدم نادان

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

زالو-آدم سمج

 

 

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار
حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن
 

 

آلکلی-معتاد به الکل

ازرق(چشم زاغ)

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن
خاطر جمع-مطمئن