مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 233

جملگی-تمامن-سراسر

راپرت-گزارش-خبر

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

 

 

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

 
زهره کردن-بسیار ترساندن

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

 

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

 

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند
آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن
آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

انداختنی-جنس نامرغوب

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

زیر دست-تابع-فرمان بردار

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

 

 
پشه زدن-نیش زدن پشه

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

 

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

 

 

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

خایه-بیضه-جرات

 

حمله-بیماری غش-صرع

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

با کسی بحث و مجادله کردن

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

آواز شدن-شهره شدن

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری
چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

آخرین تحویل(قیامت)

حبه ی انگور-دانه ی انگور

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن
جامهر گذاشتن-مهری که به نشانه ی مشغول بودن در جایی بگذارند

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز
این کلاه آن کلاه کردن-قرضی را با قرض دیگری پرداختن-از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن-کلاه تقی را سر نقی گذاشتن

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

چوبه ی اعدام-تیری که محکوم به اعدام را به آن می بندند

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

پس رفتن-عقب رفتن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند
خم شدن-دولا شدن

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن
جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن
انگشت روی چیزی گذاشتن(موضوعی را مورد توجه قرار دادن)

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

جَر-پیچ و خم راه
چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

چاشته بندی-ته بندی

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
 

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

چپه-کجی به یک سمت

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

خرج راه-هزینه ی سفر

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

خواب و خوراک-خورد و خواب

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام

با خرس توی جوال رفتن-با آدم ناجور همدم و همکار شدن

خالی بند-چاخان-دروغ گو

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

تعریفی-قابل توجه-عالی

 

تر دست-ماهر-شعبده باز

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

دله بازی-رفتار آدم دله

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

چسی درکن-آدم پر مدعا

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

 
به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن
دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

خجالتی-کم رو-پرحیا

ارواح شکمت-ارواح بابات

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن
خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

 

پرند-حرف بی هوده

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

انگشت در سوراخ مار کردن(دانسته خود را هلاک کردن)

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

 

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن
آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)
داغ به دل یخ گذاشتن-کاری بی هوده و بی اهمیت کردن

 

 

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
 

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)
زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

 

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

 
خدا-بسیار زیاد-فراوان

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

پخش-پراکنده

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

روغن داغ-روغن گداخته

 

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

پول مول-پول
باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن
بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

 

ریز-خرد-کوچک

 
خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

چتوَل-یک چهارم

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

 

آب آتش زده(اشک)
رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند

جا در جا-فورن-جا به جا

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام
دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

 

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

انگشت‌شمار-کم-معدود

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت
جور-هم طراز-اخت-هم زبان

چشه ؟-او را چه شده ؟

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

خر زور-نیرومند-پرزور

ریختگی-ریزش

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

دو کرپا-چمباتمه

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

دلمه شدن-بسته شدن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

 

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

 
بی سر و پا-پست-فرومایه

دندان-گاز

چرب دست-ماهر-زبر دست

روغنی-آلوده به روغن

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

 

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

 

دلگرم-علاقه مند-مشتاق
پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

پا به فرار گذاشتن-گریختن
پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن
خایه-بیضه-جرات

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

 

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)
آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

ژوکر-آدم همه فن حریف

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

چشم زاغ-بی شرم

رگ ترکی-تعصب نژادی

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

حیوون-نگا. حیوان
خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب
زیر خاکی-آن چه که از زیر حاک بیرون آید
پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی
دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

جِر خوردن-پاره شدن

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد
پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

جمع کردن-گرد آوردن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن
 

روده دراز-پر حرف-وراج
خاکروبه-زباله-آشغال

دیر چسب-دیر آشنا

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده
تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن