مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 375

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن
اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا
پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

ازرق-چشم زاغ

خارج از حد-بیش از اندازه
بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

تخته زدن-پنبه زدن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

آینه‌ی کسی بودن-یکسره از کسی تقلید کردن

پا بَد-بد قدم
از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

 

پا در رکاب-حاضر و آماده
آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

تَپ تَپ-آواز خوردن چیزی به چیز نرم

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

پیه سوز- پی سوز

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

پیشنهاد-طرح

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

 

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

 

 
چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن
چغلی کردن-شکایت کردن

 

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)
جزوه-کتابچه-دفترچه

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن
دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن
حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
دوبل-دو برابر

چِککی-فوری-به سرعت

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

پرت شدن-دور افتادن از مطلب
دردش بودن-درد زاییدن زن گرفتن-هنگام زاییدن زن رسیدن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن
رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

ته آواز-صدای نسبتن خوب

 

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

 

 

 

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

چغل خور-سخن چین

بنده منزل-خانه ی من
چرک کردن-عفونت کردن زخم

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

 

دوام کردن-دوام آوردن
ار زبان کسی-از قول کسی

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

 
تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

پیمانی-استخدام غیر رسمی

حاجیت-بنده

 

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

 

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

احوال گرفتن-جویای حال شدن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

 

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

چارک-یک چهارم

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد
زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

 

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

 

 

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

داشتن-مشغول بودن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

پُرتابل-قابل حمل

 

 

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

 

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

 

 

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

پاتال-سالخورده-پیر
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن
 

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

ادرار کوچک-شاش

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

 
حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

 

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

آب و خاک(میهن، دیار)

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

درق دروق-درق درق

 

در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت
چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

بند آوردن-متوقف کردن

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

زیر سر داشتن-آماده شدن

 

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

 

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

پشت سر هم-پیاپی متوالی

 

اَتَر زدن-فال بد زدن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

پُر توپ-خشمگین

پیاز مو-ریشه و بیخ مو
از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

 
 

خالی بند-چاخان-دروغ گو

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

چغاله بادام-بادام نارس

 

اجاق-دودمان

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

پس افتاده-بچه ی کسی

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

حق گرفتن-نگا. حق بردن

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

به چاک زدن-فرار کردن-جیم شدن

 

 

تریت- تلیت

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

چروک انداختن-چین انداختن
از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

 

 

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

انداختنی(جنس نامرغوب)

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

 

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن
پرت شدن-دور افتادن از مطلب

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن
خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

چرکوندی-لکه دار کثیف

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن
آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

بی پا-از تاب و توان افتاده-فرسوده

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن
بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !
پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

 

دیگ به سر-لو لو

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن
از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

چاشته بندی-ته بندی

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))
چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

 

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

خپله-چاق و کوتاه قد

حمله کردن-یورش بردن

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

 

 

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن
دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
تته پته-لکنت زبان

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

چارک-یک چهارم

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

از دست دادن-گم کردن

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن
رکاب کش-به تاخت-با سرعت

دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

بی رگ-بی غیرت-بی حس

بده اون دستت-آی زکی !

 

 
 

 

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

چوب خوردن-تنبیه شدن

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن
زینه-پله

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن
تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن
چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن

 

 

 

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

 

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

 

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

دست آموز کردن-تربیت کردن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

جوشیدن با کسی-با کسی انس و الفت گرفتن-با اخلاق کسی جور درآمدن

در هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو افتادن-اوقات تلخ شدن

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)
پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

چیل-آدم بد بیار

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

بی معنی- بیخود
چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

 

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

 

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن
چَه چَه-صدای بلبل

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

زیر تشکی-رشوه

چول-بیابان

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش
آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

ابوقراضه(ابوطیاره)

جِر خوردن-پاره شدن

 
از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)
آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

 

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند
پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی

بد شیر-متقلب-بد جنس

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

چال-گودی-حفره

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

 

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

آفتاب به آفتاب(هر روز)

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن