مجموعه کاملی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری و عامیانه قسمت 43

 

 
اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط
خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار
دزد و دغل-نادرست و مکار

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

چین خوردن-چروک شدن

رو قوز آمدن-سر لج افتادن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

اَتَر زدن(فال بد زدن)

دایی اوغلی-پسر دایی

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)
از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

دولت منزل-دولت سرا

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

 

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

حمله گرفتن-غش کردن
به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

دلِی دلِی-حاشا-انکار

 

 

آجرپاره-جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو
رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل
دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن
آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح
 

چشم زاغ-بی شرم
به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

 

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

 

البرز-بلندقامت-دلیر

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

 

 

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

ذِله شدن-ذله آمدن

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

پر افاده-متکبر-مغرور

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

 
خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

زیر چاقی-مهارت

 

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

در و تخته به هم خوردن-متناسب هم بودن-لایق هم بودن-با هم جور بودن

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

آدم ثانی-حضرت نوح

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

آب شیراز(شراب)

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

ارزانی(بخشیدن، دادن)

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

 
خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

خیر مقدم-خوش آمد

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

 
اسم‌ورسم(نام و مقام، شهرت و اعتبار)
پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت
جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

 

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر
پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

آتشی-تندخو-زودخشم

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

دست و بال-دور و بر-اطراف

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

 

آی زرشک-آی زکی

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

خرده کاری-کار جزیی

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

آب آتش زده-اشک

 

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)
 

اجباری-خدمت سربازی

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

ریز نقش-دارای اندام کوچک و ظریف

چای نیک-قوری و کتری چای

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه
باریک اندام-لاغر و ظریف

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

خانه خمیر-نگا. خانه خراب
دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

 

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

چرمی-از جنس چرم

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان
باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر
اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن
پیشاب-ادرار

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)
از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

 

خیکی-آدم چاق و فربه

 

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

دُنگی-دانگی

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

 
خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

جا دار-وسیع-فراخ

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

بد قول-بد عهد-آن که به قول خود وفا نکند

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

آبِ خشک(آب بسته)

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)
تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد
خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن
 

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن
دستِ دلبر-گران قدر-عزیز
خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود

تنگاب آمدن-به جان آمدن
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

دور از جناب ب-لانسبت

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

دک و دهن-دک و پوز

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)
آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن
بمیرم-قربان بروم

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

اشهد را گفتن-برای مرگ آماده شدن

دندان تیز کردن-طمع کردن

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

پس رفتن-عقب رفتن

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

دستِ چپ-سمت چپ

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن
رو به راه-آماده-مهیا-منظم

 

 
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

حاشیه دار-کناره دار

دستمال به دست-چاپلوس-متملق
انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

خوش انصاف-با انصاف-منصف

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

 

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود
 

آب نخوردن-درنگ نکردن

 

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند
دل رحم-مهربان

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

بلند بالا-قد بلند

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن
جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

حرف پوچ-سخن بی معنی

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن
خودرو-آن چه بی اسب رود

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

درشت-حرف زشت-دشنام
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

تا-لنگه-همتا

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

 

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن
خشک زدن-مات و مبهوت ماندن
دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

 

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

تنگ هم-چسبیده به هم

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

آیَم سایَم-گاه‌کاهی
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

 

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

 

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

دخیل-پناه برده-توسل جسته به

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)
زیر گرفتن-زیر کردن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

تپل مپل-چاق و چله

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

چُر-ادرار

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

زیر سر داشتن-آماده شدن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)
از رو رفتن-خجالت کشیدن-از میدان به‌در رفتن

 

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

چک و چانه-کنایه از دهان

 

 

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش
چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی
چسی درکن-آدم پر مدعا

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

 

دراز کش-افتاده-خوابیده

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

آب شیراز-شراب

پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

حبه کردن-دانه دانه کردن

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

چنگک شدن-چنگ شدن

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن
تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن
راست روده شدن-اسهال گرفتن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

چوب خوردن-تنبیه شدن
از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

 

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

بفرما زدن-تعارف کردن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

ژله-لرزانک

حَب-قرص

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

 

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

پیش کسوتی-قدمت و برتری

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)
پول مول-پول

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

 

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

چشم باباقوری-نابینا-کور

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

 

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

 

 

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق
چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن