کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت نهم

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند
رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

 

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

 
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

عینک ذره بینی بسیار قوی

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

روی هم ریختن-توطئه کردن برای پیش بردن کاری-توافق در امری-رابطه ی عاشقانه و جنسی با هم پیدا کردن

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

 

زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

احدالناس-کسی-فردی

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

دست کردن-دست فرو بردن

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

دیگ به سر-لو لو

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد
زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

 

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند
دو کرپا-چمباتمه
حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

 

حلق آویز-به دار کشیده

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

خنک کردن-سرد کردن

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

 

دیر کردن-تاخیر کردن

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

جِر-اوقات تلخی-لج

تته پته-لکنت زبان

چل مرد-مرد کوتاه قد

دود گرفتن-پُک زدن

 

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

پُر توپ-خشمگین
بی سر و پا-پست-فرومایه

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

ترکه-آدم باریک و بلند

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

آینه‌ی کسی بودن-یکسره از کسی تقلید کردن

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

چرکوندی-لکه دار کثیف

دو پشته-دو ردیفه-دو ترکه

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن
خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

 

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

داداشی-برادر در زبان کودکان
دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت
آب نخوردن-درنگ نکردن

 

 

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران
از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

 

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

چرند اندر چرند-پرت و پلا

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

جا در جا-فورن-جا به جا

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند
بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده
پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)
پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

 

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن

 

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

 
چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

پا به رکاب-آماده ی رفتن

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

خدا-بسیار زیاد-فراوان
پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم
جزاندن-آزار و اذیت کردن
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن
 

حیوون-نگا. حیوان

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

جُستن-چیز گمشده را یافتن

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن
چادر دَران کردن-از رفتن زن مهمان جلوگیری کردن

رنگ شدن-گول خوردن

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

خط کش-وسیله ای برای زسم خط

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن
استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

 
بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

آبِ بسته(شیشه، بلور، یخ، برف)

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

 

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

راست راستی-حقیقتن-واقعن

چشم شور-آن که چشم زخم زند
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)
چیز خور-مسموم شده

 

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن
دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن
خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

دو کرپا-چمباتمه

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

جور در آمدن-نگا. جور آمدن

 

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

به درک- به جهنم

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد
 

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)
دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

 

دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها

 

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن
بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن
روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن
دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

 

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

 
جامه شور-رختشوی

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

آینه‌ی کسی بودن-یکسره از کسی تقلید کردن
به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)
چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

بالینی-کلینیکی

جای پا-اثر-نشانه-رد
چلو صاف کن-آبکش

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

دَم نقد-آماده-حاضر

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

چوبدار-گله دار-گوسفند دار

 

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری
خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

دوری-ظرف غذاخوری پهن

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

 

خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس

 

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

 

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

تنگ بودن وقت-دیر شدن

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن
آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

زیر شلواری-زیر جامه

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند
بَرج-خرج های خارج از خانه

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)

 
 

 

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو
بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن
آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

 
دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

 

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

ارباب حجت-اهل منطق

پاک-به کلی-یکسره

پشت سر هم-پیاپی متوالی
انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن
بَزک-آرایش-چسان فسان

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

دست چین-گزیده-منتخب

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
رد پا-جای پا-اثر

زبانی-شفاهی

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

 
جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

چرخ ریسی-پنبه رشتن با چرخ ریسندگی

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

 

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

بستن دست کسی از پشت-در انجام کاری از کسی پیش بودن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

 

جزاندن-آزار و اذیت کردن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

دَدَر-بیرون-کوچه

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

 

 

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن
چول-بیابان