پایان نامه مدیریت : ساختار سازمانی

هزینه‌های اضافی سنگینی به جامعه و دولت تحمیل می‌کند، نظام اداری ناسالم می‌تواند به عنوان خورنده عظیم منابعی که باید صرف توسعه شود در‌آید و نه تنها توسعه را موجب نشود، بلکه همانند باتلاقی باشد که منابع را در خودش فرو می‌برد(فرج‌وند،۱۳۸۲،۵۶). فساد در نظام‌های اداری اغلب کشورها موجب آسیب‌ رسانی جدی به توسعه و پیشرفت شده و در کشورهای در حال توسعه اهمیت، مهار و کنترل آن کاملاً برای سیاستمداران و مردم آن‌ها واقع و آشکار گردیده‌‌‌‌است، از این رو از جهت اهمیت پیامدهای فساد اداری به بخشی از مضار آن پرداخته می‌شود.
فسادمانع رشد رقابت سالم و باعث عقب ماندن تلاش‌ها در جهت کاهش فقر و بی عدالتی اجتماعی می‌شود.فساد اداری موجب تضعیف اعتقاد ملت‌ها به توانایی خویش و باعث ناامیدی و سرخوردگی نسبت به آینده قابل پیش‌بینی می‌شود.
با توجه به شرایط کشور ما ایران و وضعیت نظام اداری درآن و این که از معضلات اصلی دولت بحث ناکارآمدی نظام اداری و میزان بالای فساد اداری در ارکان مختلف این نظام می‌باشد – طبق درجه بندی میزان فساد در کشورهای مختلف توسط سازمانی شفافیت بین الملل ایران رتبه‌ای بهتر از یکصد و بیستم را از نظر برخورداری از فساد در بین کشورها مورد بررسی کسب نکرده است.این بیماری مزمن که به اذعان بسیاری از صاحب‌نظران می‌تواند باعث کاهش میزان اعتماد مردم به نظام اداری که ابزار اعمال حاکمیت دولت می‌باشد و نهایتاً کم شدن مشروعیت و بعضاً دگرگونی نظام سیاسی شود چرا که بسیاری از آنها، یکی از علل اصلی انقلاب اسلامی را وجود و آلودگی حکومت پهلوی و نظام اداری وابسته به آن به فساد می‌دانند به گونه‌ای که حتی خود رژیم قبل از فروپاشی ضرورت انقلاب اداری پی برده و تلاش در ایجاد آن داشت.
با توجه به این شرایط ضرورت آسیب ‌شناسی نظام اداری وشناخت فساد اداری که یکی از معضلات و آسیبهای جدی این نظام میباشد بیش از پیش احساس می‌شود. بررسی و شناخت هرچه بیشتر این معضل و تلاش جهت کشف علتهای موجبه آن یقیناً می‌تواند باعث افزایش کارامدی و سلامت نظام ادارای، افزایش رضایت مردم، کمک به توسعه هرچه سریعتر کشور و نهایتاً افزایش مشروعیت نظام اسلامی حاکم بر کشور خواهد گردید.
به دلیل اینکه نظام اداری سالم در توسعه اقتصادی تأثیرات بسزایی دارد، موضوع سلامت نظام اداری اهمیت زیادی پیدا می کند. همچنین در بند ۲۸ سیاستهای برنامه سوم توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی که توسط رهبر انقلاب اسلامی در تاریخ ۱/۳/۷۸ به ریاست جمهوری ابلاغ گردید، موضوع اصلاح نظام اداری و پیشگیری از فساد و مبارزه با آن مورد تأکید قرار گرفته است.
اهمیت مبارزه با فساد اداری به اندازه ای است که در تاریخ ۱۰/۲/۱۳۸۰ فرمان مهمی از سوی مقام معظم رهبری، خطاب به رؤسای سه قوه صادر شد. که در آن اصول و سیاستهای حاکم بر مبارزه با فساد در نظام اداری کشور تبیین و تکالیف مشخصی بر عهده نهادهای مسئول در این زمینه محول گردید.

ضرورت مبارزه با فساد در مجامع بین المللی نیز نمایان است، بطوری که بانک جهانی در سال ۱۹۹۷ جهت مبارزه با فساد اداری، علاوه بر مقررات قبل برای اعطای وام سه شرط جدید نیز افزود که عبارتند از:
۱-تعهد کشور وام گیرنده به همکاری با بانک در زمینه مبارزه با فساد اداری،
۲-تلاش مجدانه دولت برای مبارزه با فساد اداری در داخل و درون نظام حاکم،
۳-مشارکت کشورهای وام گیرنده در برنامه های فرهنگی مختص مبارزه با فساد
اهداف تحقیق
برای مبارزه با هر بیماری ابتدا باید به شناخت عوامل و علل بروز آن پرداخت. هنگامی که علل و عوامل شناخته شده و میزان اثرگذاری آن‌ها سنجیده شد آن‌گاه می‌توان به جنگ آن رفت و بیماری را نابود و بیمار را شفا داد. در این تحقیق کوشش شده است رابطه بین ابعاد ساختار سازمانی با سلامت نظام اداری و تأثیر و تأثر آن‌ها از یکدیگر مورد شناسایی قرار گرفته و میزان این اثرگذاری و اثر‌پذیری را مورد سنجش قرار‌دهیم.
بنابراین اهداف کلی تحقیق عبارتند از:
بررسی رابطه بین هر یک از ابعاد ساختار سازمانی (پیچیدگی، رسمیت و تمرکز) با سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان
رتبه‌بندی هر یک از عوامل مرتبط با ساختار سازمانی
ارائه پیشنهادهایی جهت ارتقای سلامت نظام اداری.
سؤالات تحقیق
آیا بین پیچیدگی ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین رسمیت ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین تمرکز ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه معناداری وجود دارد؟
فرضیه های تحقیق
بین پیچیدگی سازمانی و سلامت نظام اداری(فساد اداری)در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بین رسمیت سازمانی و سلامت نظام اداری(فساد اداری)دردستگاههای دولتی شهرستان اردستان رابطه منفی و معناداری وجود دارد.
بین تمرکز سازمانی و سلامت نظام اداری(فساد اداری) در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه مثبت و معنا دار وجود دارد.
قلمرو تحقیق
قلمرو مکانی
این تحقیق در اداره های دولتی شهرستان اردستان صورت گرفته است.
قلمرو موضوعی
این تحقیق در حوزه مدیریت منابع انسانی و اداره امور عمومی می باشد.
قلمرو زمانی
قلمرو زمانی این پژوهش فروردین ماه ۱۳۹۲ تا شهریور ماه ۱۳۹۲ می باشد
تعریف عملیاتی متغیرها
سلامت سازمانی: سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثر بخشی کوتاه مدت دلالت دارد؛به مجموعه ای از خصایص سازمانی نسبتاً پر دوام اشاره می کند. یک سازمان سالم، به این معنی، نه فقط در محیط خود پایدار می ماند، بلکه در دراز مدت قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شود؛ تواناییهای لازم را برای بقای خود پیوسته ایجاد کند و گسترش دهد(هیود،۱۳۸۱،۴۷۵).
فساد اداری: فساد رفتاری منحرف شده از وظایف رسمی یک نقش عمومی، به علت ملاحظات خصوصی (شخصی، خویشاوندان نزدیک، محفل خصوصی) و دستاورد‌های پولی و شغلی است (هیود،۱۳۸۱،۴۷۵).
ساختار سازمانی: ساختار سازمانی بیان می کند که چگونه وظایف تخصیص داده می شود، چه کسی به چه کسی گزارش می دهد و مکانیزمهای هماهنگی رسمی و الگوی تعاملی که افراد باید از آنها پیروی کنند را بیان می کند. ساختار سازمانی به عنوان یکی از اجزاء سازمان، از عناصر پیچیدگی، رسمیت و تمرکز تشکیل شده است(رابینز،۱۳۸۳ ،۲۲).
پیچیدگی: مقصود از پیچیدگی، تعداد کارها یا سیستمهای فرعی است که درون یک سازمان انجام می شود یا وجود دارد. پیچیدگی را می توان از مجرای سه بعد عمودی، افقی وجغرافیایی سنجید (دفت،۲۰۰۴، ۲۰).
رسمیت: حدی که یک سازمان برای جهت دهی رفتار کارکنانش، به قوانین، مقررات و رویه ها متکی است،رسمیت نام دارد(رابینز،۱۳۸۳ ،۲۲).
تمرکز: در سلسله مراتب سازمانی، تمرکز به جاییکه اختیار تصمیم گیری در آنجا متمرکز است، اشاره دارد. هنگامی که تصمیم گیری ها در سطح بالای سازمانی گرفته می شود، آن سازمان را متمرکز می نامند و هنگامی که تصمیم گیری ها به سطوح پایینتر سازمان تفویض گردد، می گویند که سازمان غیر متمرکز است. (دفت،۲۰۰۴ ،۲۲)
دستگاه دولتی: دستگاههایی هستند که بخشی از وظایف دولت را انجام داده و از بودجه عمومی کشور استفاده می کنند.

مبانی نظری تحقیق

مقدمه
دراین فصل از پژوهش، محقق با توجه به موضوع تحقیق بررسی رابطه میان ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان به بررسی پیشینه تحقیق در۴ بخش شامل توضیحاتی در مورد سازمان، اداره و دستگاه دولتی، فساد اداری، ساختار سازمانی، مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور می پردازیم.

تعاریف سازمان،سیستم اداره و دستگاه دولتی
سازمان
تعریف سازمانها در زمان و فضا کار آسانی نیست. سازمانها نظامهای بازی هستند که با محیطهای اطراف خود تعامل دائم دارند. و دارای زیرگروهها و واحدهای حرفه‌ای، لایه‌های سلسله‌مراتب و بخشهای زیادی هستند که از حیث جغرافیایی پراکنده می‌باشند(مک لنن،۱۳۸۳،۷۸).
برای سازمان تعاریف متعددی ارائه گردیده ‌است. گر چه این تعاریف در ظاهر کلمات با یکدیگر متفاوت است؛ اما در حقیقت سرانجام یکسان دارند. عده‌ای سازمان را تشریک مساعی و همکاری گروهی از افراد به منظور نیل به هدف یا هدف‌های تعیین شده می‌دانند. اندیشمندی سازمان را به روابط منظم افرادی که دارای وظایف مختلف ولی دارای هدف مشترک هستند توصیف می کند(وزیرنیا، ۱۳۵۴، ۲۳).
برخی ازاساتید رشته مدیریت سازمان را یک رشته روابط منظم و عقلانی دانسته که بین افرادی که وظایف پیچیده و متعددی را انجام می‌دهند و کثرت تعداد آنان به قدری است که نمی‌توانند باهم در تماس نزدیک باشند به منظور تأمین هدف مشترک خاصی برقرار می‌گردد تعریف نموده‌اند (اقتداری،۱۳۵۳، ۲۵).
در تعریف دیگری از سازمان آمده است، سازمان عبارت است از فرآیند نظام‌یافته‌ای از روابط متقابل افراد جهت دست‌یافتن به هدفهای معین است. رابینز در تعریف سازمان می‌گوید، که سازمان پدیده اجتماعی به شمار می‌آید که به طور آگاهانه هماهنگ‌شده و دارای حدود وثغور نسبتاً مشخصی بوده و برای تحقیق هدف یا اهدافی، بر اساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می‌کند می‌باشد(رابینز، ۱۳۷۹، ۲۱).
منظور از پدیده اجتماعی این است که سازمان از افراد یا گروه‌هایی تشکیل‌شده که با هم در تعاملند و تأثیر‌گذاری متقابل بر یکدیگر دارند. عبارت آگاهانه هماهنگ‌شده در رابطه با مدیریت به کار گرفته می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که تأثیرات متقابل یکباره ایجاد نشده‌اند بلکه با مطالعه و بررسی قبلی می‌باشد. از این رو سازمان یک پدیده اجتماعی‌است. چون میان اعضای آن توازن ایجاد می‌شود تا از دوباره‌کاری و اعمال زاید جلوگیری گردد ضمن آنکه وظایف اصلی آن باید به طور کامل اجرا گردد و نیاز به هماهنگی و به شکل تأثیر متقابل بر این اساس است (سید‌جوادین، ۱۳۸۲، ۱۸).
دکتر منوچهر کیا با توجه به نظرات چند نفر از اساتید رشته مدیریت تعریف زیر را ارائه کرده است، سازمان عبارتست از واحد اجتماعی خاصی که ساختار آن از روی تعمد بوجود می‌آید و بارها مورد دوباره‌سازی مجدد به منظور دستیابی هدف یا اهدافی معین قرار می‌گیرد(کیا، ۱۳۷۹، ۱۲۳).
در تعریف ریچارد – ال دفت آمده‌است که سازمان عبارت است از :
۱- یک نهاداجتماعی است ۲- که مبتنی بر هدف است ۳- ساختار آن به صورتی آگاهانه طرح ریزی شده است و دارای سیستم های فعال و هماهنگ است و سرانجام ۴- با محیط خارجی ارتباط دارد. در سازمان رکن اصلی این نیست که مجموعه‌ای از سیاست‌های و رویه‌ها ارائه گردد. سازمان از افراد و رابطه ای که با یکدیگر دارند تشکیل می‌شود. هنگامی که افراد برای انجام وظایفی ضروری در جهت تأمین هدف‌ها با یکدیگر روابط متقابل برقرار می‌کنند سازمان به وجود می‌آید(دفت، ۱۳۷۷، ۱۹).
همانگونه که ملاحظه می‌شود هر صاحبنظری از سازمان تعریفی را ارائه کرده که با توجه به رویکرد و زاویه دید او به این پدیده اجتماعی بوده‌است. حال با این تنوع تعاریف، رسیدن به تعریفی متفق‌القول و جامع سخت به نظر می‌رسد، اما این به معنای آن نیست که هیچ اشتراکی بین این تعاریف وجود ندارد چرا که همه سازمان‌ها از آن جهت که سازمان هستند دارای اشتراکاتی می‌باشند و ارائه این ما‌به‌الاشتراک می‌تواند تعریفی مورد‌قبول باشد.
سازمان: مجموعه روابطی است مشخص بین افرادی مشخص که برای دستیابی به اهدافی مشخص تلاش می‌کند.
سیستم
در تعریف سیستم در فرهنگ وبستر آمده‌ است، سیستم مجموعه‌ای است که از چندین جزء وابسته به یکدیگر تشکیل یافته‌است.
در تعاریفی که در ادامه‌ می‌آید به اهمیت ارتباط و همبستگی میان اجزای تشکیل دهنده و یک سیستم، توجه شده‌است.
۱- سیستم عبارت است از تعدادی روش وابسته به یکدیگر که با اجرای روش های مزبور، قسمتی از هدف یک سازمان تأمین می‌شود.
۲- سیستم عبارت است از یکسری وظایف وابسته به یکدیگر که با اجرای آنها، قسمتی از هدف یا منظور سازمان تحقق می‌یابد.
همانطور که در تعاریف آمده است، سیستم متشکل از چند روش، چند جزء ویا چند وظیفه است که این روش، یا وظایف جهت تحقق یک هدف به اجرا در می‌آیند.
یعنی برای تحقق هر یک از اهداف سازمان ما نیاز به ایجاد سیستم متناسب با آن هدف داریم.
اداره
ریشه این کلمه از کلمه دور به معنی به گردش در‌آوردن و گردش و حرکت می‌باشد.
مفهوم لغوی اداره عبارت است از: پیوسته و کامل به حرکت در آوردن امور جامعه به نحوی که به بهترین شکل حیات و بقای واقعی اجتماعی فراهم شود.
در اصطلاح واژه اداره دارای دو مفهوم مختلف می‌باشد.
الف. مفهوم سازمانی اداره عبارت است از: مجموعه سازمانهایی که دخالت دولت در
زندگی روزمره افراد را که زیر نظارت مقامات سیاسی – شامل مقامات مرکزی (همچون، رئیس جمهور، وزرا و استانداران) و مقامات غیر مرکزی و منطقه ای (مانند شوراهای استان، شهر و روستا) و مقامات غیر دولتی (همانند موسسات عمومی) اداره می‌شود، تحقق می‌بخشد(قدسی، ۱۳۷۸، ۱۵۵).
ب. مفهوم مادی اداره که عبارت است از: فعالیتی که موسسات یاد‌شده انجام می‌دهند و منتهی می‌شود به پیوستن اداره (به معنای نخست) به افراد تا از خدمات عمومی بهره‌مند شوند یا مستحق جبران کار خطائی که از سوی یکی از موسسات اداری انجام گرفته است شوند.
در مجموع اداره (به مفهوم مادی و سازمانی کلمه) عبارت از مجموعه فعالیتهایی است که به وسیله آن، مقامات عمومی با امکانات عادی یا با توسل به اختیاراتی که قدرت عمومی نامیده می‌شود، نظم عمومی را برقرار می‌سازند و نیازهایی را که متضمن نفع عمومی است ارضا می‌کنند(ابوالحمد، ۱۳۷۶، ص۱۷).
با در نظر گرفتن معنی لغوی اداره و با توجه به اینکه از سه ابزار عمال، اعمال و اموال فراهم شده‌است. اداره، عبارت از مجموعه عمال و اعمال و اموال که در چهار چوب قواعد معین به ریاست مقامات سیاسی کشور برای تأمین منافی عمومی به حرکت در می‌آید تا چرخ زندگی اجتماعی را به حرکت در آورده و زمینه رشد و توسعه فراگیر جامعه را فراهم کند.
فساد اداری
در حال حاضر فساد یکی از مسائل مبتلا به اکثر کشور‌های جهان است. مطالعه تاریخ تمدن‌های قدیم مانند ایران، یونان، روم، چین و هند نشان می‌دهد که در این تمدن‌ها نیز فساد اداری رایج بوده و نابسامانی‌های بسیاری برای جوامع بشری به دنبال داشته‌است به گونه‌ای که منشا برخی ازجنگ‌ها، سقوط حکومت‌ها و درهم ریختن جوامع از فساد بوده‌است در مجموع فساد در کنار بقیه عوامل از علل مهم فروپاشی تمدن‌ها بوده‌است.
به اعتقاد اکثر متفکران، فساد یک بیماری انکارناپذیر در همه حکومت‌هاست و مختص یک قاره، منطقه یا گروه قومی خاصی نمی‏باشد. فساد در رژیم‏های دمکراتیک و دیکتاتوری، اقتصادهای سوسیالیستی، سرمایه داری و فئودال نیز یافت می‏شود و آغاز اقدامات فساد آمیز مربوط به زمان حال نیست. بلکه تاریخ آن به قدمت جهان است. از این رو قدمت فساد به اندازه قدمت مفهوم دولت است. در واقع‌ هرجا که قدرت و ثروت متمرکز می‌شود و هر جا دولتی وجود‌ دارد، فساد نیز وجود دارد(ربیعی، ۱۳۸۳، ۱۵).
در طول تاریخ همواره ارتباط معکوسی بین استفاده صحیح از قدرت و قلمرو گسترش فساد وجود داشته و هنگامی که از قدرت به طور مطلوب استفاده شده فساد کاهش یافته‌است. حکومت‌ها و دولتها از قرنها پیش با مشکل سوء‌استفاده کارگزاران دولتی روبرو بوده اند در متون باستانی نیز اشارات متعددی به این پدیده شده‌است نشان می‌دهد که حکومت‌ها همیشه نگران سوء‌استفاده شخصی صاحب منصبان و کارگزاران دولتی از موقعیت و امتیاز شغلی بوده‌اند. جرایمی نظیر اختلاس، ارتشاء و جعل و… جرایم جدیدی نیستند و قدمتی به اندازه تشکیل دول